گذری بر واژه «اجابت» در قرآن
قسمت دوم واژه ی “اجابت”
۴- ابر نیز مانعى براى تابش نور خورشید به زمین است که با کنار رفتن پارههاى متراکم آن و باز شدن آسمان، میل به روشنائى و دیدار خورشید “اجابت” مىگردد.
۵- عرب به خبرى که از راه دور مىرسد، “جائبه” (از ریشه اجابت) مىگویند. زیرا خبر نیز براى انتشار خود نیازمند مَرکـَب و طى طریق است. در گذشتەی دور این انتقال با پاى پیاده یا اسب انجام مىشد و امروز به کمک امواج رادیوئى و تلویزیونى و ماهوارهها این انتقال بسیار سریعتر انجام مىشود، در هر دو حال مفهوم برداشتن مانع و رسیدن به مقصود تغییر نکرده است.
۶- کلمه “جواب” نیز به گونهاى رساندن پاسخ از طریق ارسال امواج صوتى از ناحیه حنجره است که فضا را شکافته و به گوش پرسشگر مىرساند.
نتیجه گیرى
کلیه مثالهاى فوق بر یک محور مشترک، که همان برداشتن حجاب و مانع میان خود و هدف مطلوب و پیمودن مسیر است، دلالت مىکند. اجابت دعا در معناى دینى آن نیز، چیزى جز برداشتن حجاب و مانع میان خود و محبوب نیست. خدا از رگ گردن به ما نزدیکتر است، در واقع این ما هستیم که باید مانع را برداریم، نقش خدا همچون معشوقى که با جلوهگرى و دلربائى، عاشق را به سوى خود جلب و جذب مىکند، ایجاد انگیزه و احساس و تعالى بخشیدن به آرمان و ایمان است.
به این ترتیب مىتوان گفت مکانیسم اجابت دعا به دو عامل اساسى بستگى دارد:
۱- تشنگى، عشق، احتیاج و آرمان.
۲- تلاش و تکاپو براى برداشتن موانع و رسیدن به مقصود.
این حقیقت را عارفان ما به خوبى درک کردهاند، بخصوص مولوى که در تمثیل: تشنه و دیوارى که مانع دسترسى او به آب بود، این دو حالت را به زیبائى مطرح کرده است؛ چشمەیِ آب، نماد حیات و زندگى پاک و ارزشهاى خدائى است که تشنه را به سوى خود دعوت مىکند و دیوار، نماد حجابهاى منیـّت است که بین ما و آب حیات حائل شده است.
بر لب جو بوده دیواری بلند
بر سر دیوار تشنهٔ دردمند
مانعش از آب آن دیوار بود
از پی آب او چو ماهی زار بود (۲)
سرانجام شدت تشنگى آن چنان او را بىتاب مىکند که بىاختیار دست به کندن خشتهاى روى دیوار میکند تا هم از صداى برخورد خشت با آب، که براى تشنه از هر موسیقى دلرباتر است، لذت ببرد و هم پله پله به ملاقات آب نزدیکتر شود.
سجده آمد کندن خشت لزب
موجب قربی که واسجد واقترب
تا که این دیوار عالیگردنست
مانع این سر فرود آوردنست
سجده نتوان کرد بر آب حیات
تا نیابم زین تن خاکی نجات
بر سر دیوار هر کو تشنهتر
زودتر بر میکند خشت و مدر
هر که عاشقتر بود بر بانگ آب
او کلوخ زفتتر کند از حجاب (۲)
در واقع اجابت امرى درونى است، نه بیرونى؛ قلبى است، نه قولى؛ عملى است، نه لفظى. اجابت دعا فعل و انفعالى وابسته به دل آدمى و عملکرد اوست که تحت تأثیر جاذبه و کشش رحمت ربوبى حاصل مىشود. در حالیکه در عرف و عادت با فراموش کردن خود، اجابت دعا به خدا سپرده مىشود.
به همین دلیل نیز که اجابت، نیازمند تشنگى ِ توأم با تحرک بنده است، مولوى در تمثیلى دیگر بر ضرورت تکیه بر این دو عامل براى جلب رحمت الهى و تکمیل اجابت تأکید کرده است:
آب کم جو تشنگى آور به دست
تا بجوشد آب از بالا و پست
تا نـزاید طفـــلک نازک گــــــــلو
کَى روان گردد زپستان شیـر او
رو بدین بالا و پســــتى ها بـدو
تا شوى تشنـه حرارت را گـرو
زرع جان را کش جواهر مُضمِر است
ابرِ رحمت پُر زآبِ کوثر است
تا “سَـــقاهُم رَبــــهُم” آیـد خــــــــطاب
تشنه باش “اللهُ اَعلَم باِلصواب” (۳)
منبع: مقالات و تفسیر مهندس بازرگان و بزرگان دیگر
تهیه و تنظیم : نایب نیک رفتار